W polskiej psychiatrii pojawia się nowy zawód – asystent zdrowienia. Taka przynajmniej
nazwa tego zawodu funkcjonuje w projekcie Rozporządzenia Ministra Zdrowia (z dnia
19.02.2018 r.) dotyczącego programu pilotażowego Centrów Zdrowia Psychicznego:
„Dopuszcza się zatrudnianie w centrum osób, które uzyskały poświadczenie kompetencji
asystenta zdrowienia wydane przez kierownika świadczeniodawcy prowadzącego, z
zastrzeżeniem przepisów dotyczących dostępu do dokumentacji medycznej oraz uprawnień
do wykonywania zawodów medycznych”. Do tej pory wykształcono ok. 300 takich
asystentów. Część z nich podjęła już pracę w szpitalach w Krakowie i Warszawie. Można się
spodziewać, że większa ich liczba podejmie pracę w powstających właśnie Centrach Zdrowia
Psychicznego.
Pomysł ten przyszedł do nas z krajów Europy Zachodniej (choć jest wśród nich także
Słowenia): Niemiec, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Norwegii i Holandii. W Polsce
przygotowywanie asystentów zdrowienia realizowane jest m.in. przez
Fundację Polski
Instytut Otwartego Dialogu
w oparciu europejski program EX-IN (Experienced Involvement
– stąd pierwotna nazwa polska: „ekspert przez doświadczenie”) stworzony w ramach
współpracy profesjonalistów dla osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego, które
pozytywnie przezwyciężyły jeden lub więcej epizodów kryzysu. Powołanie do życia tego
zawodu związane jest z próbami deinstytucjonalizacji opieki psychiatrycznej – przesunięciem
akcentu z leczenia w dużych szpitalach w kierunku opieki środowiskowej i zmianą
paradygmatu w leczeniu psychiatrycznym od orientacji na chorobę do orientacji na
zdrowienie. Kim jest asystent zdrowienia? To osoba, która:
1. Doświadczyła przynajmniej jednego kryzysu psychicznego
2. Odbyła specjalistyczny, wielomiesięczny kurs i pracę związaną z poddaniem refleksji
własnych przeżyć (rozwój tzw. wiedzy „o mnie”), skąd może czerpać wiedzę
wykorzystywaną na wiele różnych sposobów:
a) umie mówić o swoich doświadczeniach,
b) poznaje historie innych chorujących,
c) potrafi słuchać i na różne sposoby wspierać w procesie zdrowienia zarówno
chorego (m.in. poprzez rozwój tzw. wiedzy „o nas”), jak i jego otoczenie,
d) jest jego towarzyszem, który jest przy nim obecny i uczestniczy z nim w terapii
zajęciowej i innych zajęciach
e) może spowodować, by osoba chorująca uwierzyła, że wyzdrowienie jest możliwe
3. Może współpracować i wspomagać pracę zespołów terapeutycznych zaangażowanych
w pomoc ludziom przeżywającym kryzys, zaburzonym lub chorującym psychicznie
(jako ekspert przez doświadczenie może służyć pomocą i wiedzą ekspertom przez
edukację: psychiatrom, psychologom, terapeutom, pielęgniarkom, itd.) – wspólne
działanie z nimi może przynieść efekty w postaci poprawy opieki psychiatrycznej i
profilaktyki chorób psychicznych
4. Uczestniczy w spotkaniach z lekarzami i dostaje od nich zadania, choć nie jest
dopuszczana do wiedzy objętej tajemnicą lekarską – szczególnie diagnozy i terapii,
nie ma też prawa udzielać pacjentowi wskazówek i porad z zakresu wiedzy medycznej
